Jammer is het wel dat de vertaling weliswaar geadverteerd is als nieuw, maar leest als een scan van de oude vertaler waar nog een oppervlakkige redactie overheen is gegaan. Dit is het sterkst te merken in de ‘lijst van termen’ achterin. Daar is de term ‘rnahat’ opgenomen – waar duidelijk (ook gezien de plaats in het alfabet) mahat bedoeld is. Vreemder is nog dat zowel in de tekst als in de lijst met termen Samsara ‘lamsara’ geworden is. Waar de letter combinatie RN (rn) nog lijkt op de M (vandaar dat ik denk dat het aan het scannen lag), lijkt de S niet bepaald op de L.

Maar goed, wie over dit soort dingen heen kan lezen heeft wel een uniek boek te pakken. Uitgeverij Ten Have heeft het met recht opnieuw uitgegeven in de serie Spirituele Klassieken.

Je krijgt niet alleen een geschiedenis van yoga, maar ook een bespiegeling over de aard van deze traditie in de context van de Indiase religies en spirituele tradities van de afgelopen 2500 jaar. Zo ongeveer op elke bladzijde staan opmerkingen die je aan het denken zetten – of de inschatting van Eliade nu altijd helemaal juist is of niet.

Over de relatie tussen Samkya filosofie en yoga bijvoorbeeld (p. 23, 24):

De samkhya tracht uitsluitend door gnosis de bevrijding te bewerkstelligen, terwijl yoga meent dat ascese en meditatie onontbeerlijk zijn. Volgens beide darsanas ligt zinsbegoocheling aan de wortel van het menselijk lijden omdat de mens gelooft dat zijn psychische en mentale leven, dus de activiteit van zijn zintuigen, gevoelens, gedachten en wil, het zelfde is als zijn geest, zijn Zelf. Zodoende haalt hij twee volkomen autonome en tegengestelde realiteiten door elkaar, waartussen geen enkele band denkbaar is, slechts vermeende relaties. Immers, het psychische en mentale leven is niet deel van de geest, maar van de natuur en de vormen van bewustzijn zijn de meer verfijnde producten van dezelfde kracht die de fysieke en biologische wereld schept. Tussen vormen van geestelijk leven, levenloze voorwerpen en levende wezens bestaat slechts een gradueel verschil, maar tussen die vormen en de Geest is een zeer wezenlijk verschil, omdat ze tot twee geheel verschillende bestaanswijzen behoren. Bevrijding volgt als we deze waarheid hebben ingezien en de geest zijn oorspronkelijke vrijheid heeft hervonden. In dit verband meent de Samkhya dat degene die vrijmaking zoekt, eerst grondig wezen en vormen van de natuur moet kennen, en ook de wetten die de evolutie ervan regelen. Ook de yoga erkent zulk een onderzoek van de natuur, maar hecht slechts waarde aan meditatie als énig middel om de autonomie en de almacht van de geest proefondervindelijk aan te tonen.

Of, over het essentiele punt van het menselijk lijden:

[Volgens de Samkhya is] lijden … dus een kosmisch feit, waar de mens alleen aan onderworpen is en dat hij alleen laat voortbestaan voor zover hij zich door een illusie laat meeslepen. (p. 35)

In de yoga filosofie van Patanjali speelt Isvara (ook wel God) een belangrijke rol, hoewel deze niet goed in de rest van het filosofische systeem past. Eliade zegt daar over:

[N]aast de zuiver magische yogatraditie, die geheel berust op eigen wil en inspanning van de asceet, bestaat er ook een mystieke, volgens welke de laatste stadia van de yoga in elk geval vergemakkelijkt kunnen worden door devotie aan een godheid, hoe abstract en intellectueel die ook zij. De Isvara die we door Patanjali en Vyasa kennen is immers ontdaan zowel van de grandeur van een almachtige, scheppende god, als van de dramatische trekken van een dynamische en barmhartige god van de mystiek. Isvara is dan per slot van rekening niets meer dan een archetype van de yogi, een ‘macroyogi’ en naar alle waarschijnlijkheid de beschermheer van bepaalde yogasekten. (p. 77)

Tot zover Mircea Eliade de filosoof. Zijn sociologisch inzicht komt echter ook goed uit de verf. Lees bijvoorbeeld het volgende citaat over de plek van de Brahmanen in het oude India (p. 106):

In India komt orthodoxie vooral neer op het geestelijke monopolie van een enkele kaste, die der Brahmanen. Als theologisch en ritueel stelsel kan ze herleid worden tot twee basiselementen, en wel ten eerste: de Veda’s worden beschouwd als een onveranderlijke Schrift, en ten tweede: het offer heeft de allerhoogste importantie. Deze twee elementen zijn bij uitstek statisch, maar toch kunnen wij de religieuze geschiedenis van het Indo-Arische India niet anders zien dan als wezenlijk dynamisch en steeds evoluerend. Dit verschijnsel wordt verklaard door twee ontwikkelingen, waartoe de brahmaanse orthodoxie de aanzet heeft gegeven en die ze sedertdien continueert, namelijk de volgende. Ten eerste worden de Veda’s dankzij de wetenschap der schriftverklaring steeds opnieuw geïnterpreteerd, en ten tweede zijn alle niet-orthodoxe stromingen in cultus en mystiek dankzij het proces van mythische, rituele en religieuze gelijkstelling als het ware onder één noemer gebracht en tenslotte in de orthodoxie opgenomen.

Tot slot wil ik jullie niet onthouden wat Mircea Eliade in zijn conclusie zegt (p. 203, 204)

De yoga, de proefondervindelijke methode om de godmens te scheppen, heeft in de loop van zijn duizenden jaren lange geschiedenis vele uiteenlopende interpretaties en heroriëntaties gekend. Hij begint bij de voor-Arische volkeren als een simpele methode om in extase te geraken en wordt dan bij Patanjali de voornaamste weg tot vrijwording. Maar terwijl de yoga zich in een darsana verandert en zijn systeem dialectisch vastlegt door het fysieke heelal en de oorzaken van het lijden te verklaren, blijft hij toch een heilsstreven. Elke vorm van, of variatie op de yoga is een op de eerste plaats praktische toepassing, en dit geldt zelfs voor de jnana-yoga. de zogeheten gnostische yoga, die immers evengoed zuivering voorschrijft. In de yoga krijgt altijd de daad de overhand op woord en gedachte. De werkelijke yogatechniek kunnen we slechts leren van een meester, die er niet alleen over praat, maar ze ook toepast.

Woordenlijst

darsana, darsanas = filosofisch systeem (p. 232

Samkhya = een van de zes klassieke filosofische systemen (darsanas) van India.

Dit boek moest echt geschreven worden: een kritische blik op alle claims die voor het Boeddhisme gemaakt worden en een opsomming van de kritiek OP het Boeddhisme.

Dr. Koenraad Elst is voornamelijk voor zijn taak gekwalificeerd als indoloog. Dat is te merken: de hoofdstukken over India en de relatie Hindoeïsme-Boeddhisme behoren tot de moeilijkste en interessantste.

In eerste instantie was me niet duidelijk voor welk publiek het boek geschreven is. Na lezing betwijfel ik of de schrijver een specifiek publiek voor ogen had. Als er een redactie door het boek gegaan is, heeft die niet geholpen dat duidelijker uit te werken.

Uiteindelijk is mijn conclusie dat het boek onmisbaar is voor wie over Boeddhisme wil spreken of schrijven. Ik ben geen ander boek tegen gekomen in Engels of Nederlands dat de diverse controverses en onterechte claims zo grondig op noemt en bespreekt.

Voor degene die denkt zijn eigen Boeddhistische stroming redelijk te kennen: dit boek zou wel eens te moeilijk kunnen zijn. Vol van technische termen uit het Sanskriet, van verwijzingen naar de nuances van het Indiase kastensysteem tot een zwaard van Damocles door de ‘geen – zelf’ leer heen: men zal bereid moeten zijn tot studie om van dit boek te kunnen genieten.

Denk echter niet dat dit een boek is dat vijanden van het Boeddhisme in de kaart speelt. Nee, uiteindelijk is de conclusie: ‘De Boeddha, ja; de Boeddha alleen, nee.’

Ik heb in dit boek zoveel aangestreept dat ik het niet allemaal kan citeren of zelfs noemen. Een samenvatting van de inhoud zal moeten volstaan. Dit boek bespreekt een aantal vragen. Zoals een echte wetenschapper betaamt worden ze niet allemaal beantwoord: sommige worden slechts uitgebreid besproken. Hier een greep uit de inhoud:

• Is karma redelijk? Wat reïncarneert er volgens Boeddha? Is de ‘geen-zelf’ (anatta) leer wel terug te voeren tot de Boeddha?
• Hindoeïsme en Boeddhisme: verwant maar verschillend?
• Dr. Ambedkar: een echte Boeddhist?
• Boeddha als vechter tegen het Brahmanisme?
• De personencultus rond de Boeddha
• Tantrisme en losse zeden
• Is het gezond om sex institutioneel te ontkennen?
• Was de Boeddha verlicht?
• Wilde Boeddha de maatschappij hervormen?
• Was het Boeddhisme tegen kaste gekant?
• Ongelijkheid van man en vrouw
• Boeddhistische wonderen
• Het Boeddhisme als geweldenaar?
• De Dalai Lama en Tibet

Een van de redenen dat dit boek onmisbaar is in de bibliotheek van ieder die serieus met het Boeddhisme bezig is, is de uitgebreide bibliografie.

Toch kan ik deze recensie niet afsluiten zonder wat negatieve punten te noemen.

De bibliografie is uitstekend, ik zei het al. Maar jammer genoeg is ze niet compleet. Een aantal verwijzingen in de tekst worden in de bibliografie niet verder uitgewerkt. Erger nog: een aantal claims waar ik meer over zou willen lezen werden NIET van een bronvermelding voorzien. Bijvoorbeeld: volgens Elst is de Hatha yoga schatplichtig aan de Chinese Alchemie. Nu vind ik dit een aannemelijke claim: de chronologie en de overeenkomsten in ideeën suggereren dat het kan kloppen. Maar ik zou het toch graag grondig na lezen in een meer specifieke studie.

Verder, en zo mogelijk nog lastiger, is het Nederlands van de heer Elst wel erg Vlaams. Van het woord ‘Bilan’ (balans, schijnbaar) in een hoofdstuk titel tot zinnen die mijns inziens grammaticaal niet kloppen met de context, tenzij het om Vlaamse gezegden gaat die ik niet ken. In een klein aantal gevallen stond dit de begrijpelijkheid van de tekst in de weg.

Net als 1000 Boeddhistische Wijsheden van dezelfde uitgever had dit boek flink verbeterd kunnen worden door een goede redactie. In dit geval ga ik zo ver dat ik het, na zo’n redactie, een vertaling in het Engels waard vindt.

• De Donkere Zijde van het Boeddhisme, Koenraad Elst
• Uitgever Mens & Cultuur Uitgevers
• Plaats uitgave Gent
• Drukker Imprimerie Bietlot, Gilly
• Vormgever Image-Inn VOF
• Pagina’s 294

Maar goed, gaat het dat ook worden? Ik weet het niet. Het boekje bevat wijsheden als:

We weten dat we bij de dood alles moeten achterlaten. Hoe meer we ons aan alles hechten, hoe pijnlijker dit achterlaten zal zijn. (629)

De indrukken verschillen van moment tot moment, het Zelf blijft. (400)

Hij die wakker is, zal niet meer bang zijn voor de nachtmerries. (292)

Aan de andere kant… In een boek je met Boeddhistische wijsheden verwacht je niet direct uitspraken als:

In 625VC werd in India een man geboren, die we de Boeddha noemen. De leer die op zijn ideeën gebaseerd is, noemen we het Boeddhisme. Zijn wijsheid vindt thans volgelingen in de meeste landen van de wereld. (1)

Als Christian Vandekerhove een meer uitgebreide inleiding geschreven had, zou hij zich verplicht gevoeld hebben de geboortedatum van de Boeddha te relativeren. Maar omdat het om ‘gezegden’ gaat, geanonimiseerd en zonder bronvermelding, kan hij dit zomaar op schrijven. Er zijn inderdaad Boeddhisten die denken dat de Boeddha in 625 voor het begin van onze jaartelling geboren is. Er zijn ook Boeddhisten die een ander jaar aan geven. De expert ondertussen weet dat er over de geboortedatum van de Boeddha veel discussie is.

Ik heb dit boekje samen met De Donkere Zijde van het Boeddhisme van de zelfde uitgeverij gekregen ter recensie. In beide gevallen zijn het boeken die naar mijn inzicht absoluut het lezen waard zijn, maar gebaat zouden zijn geweest bij verdere redactionele sturing.

Ik zou zelf elke historische verwijzing uit het boekje gehaald hebben. Ze zijn niet inspirerend (wat je van zo’n spreukenboekje verwacht) en doorgaans voer voor discussie. Wat dacht u van:

Dankzij koning Asoka, letterlijk: de verdrietloze, heeft het Boeddhisme zijn grote verspreiding gekend in India. (345)

We weten niet meer van koning Asoka dan op de pilaren staat die hij (vermoedelijk) zelf heeft opgericht. Zelfs als die pilaren de ongezouten waarheid vertellen, zonder overdrijving of zelf-verheerlijking, dan nog is op grond van die pilaren niet te zeggen wat deze spreuk claimt. Is niets te danken geweest aan de Boeddha zelf, zijn leer, de monniken, of de handelswegen en andere historische omstandigheden?

Leuk is wel weer dat Christian niet gepoogd heeft consistent te zijn. Uit zijn inleiding: ‘Aangezien de verschillende stromingen van het Boeddhisme zeer uiteenlopend zijn, qua leer en methode, kunnen ze onderling vaak verschillen en in sommige punten zelfs elkaar tegenspreken.’

De ongepolijstheid van de verzameling spreuken heeft wel wat: hierdoor vinden verschillende visies op het Boeddhisme elkaar zonder dat ze bij name genoemd worden. De controverse wordt daarbij niet geschuwd. Zo wordt bijvoorbeeld gezegd:

Zuivere gedragsregels ontwikkelen, dat is de ware religie (115)

Iedereen moet mediteren, of hij nu hoog of laag op de ladder staat (88)

De ware vriend laat U niet vallen in nood. Uit liefde voor U, zal hij zijn leven offeren. (55) [U staat hier voor de Boeddha, neem ik aan]

De reïncarnatiestelling is eigen aan het Boeddhisme, maar ook aan het Hindoeïsme, het Jainisme, de Vedanta, het Christendom en het Judaïsme. (906)

Alle kennis is herinnering (921)

Al met al een leuk boekje ter inspiratie waaruit de diversiteit van het Boeddhisme spreekt voor de goede lezer. De theosofische achtergrond van de auteur spreekt uit zijn ondogmatische benadering van zijn onderwerp.

• 1000 Boeddhistische Wijsheden, Christian Vandekerkhove
• Uitgever Mens & Cultuur Uitgevers
• Plaats uitgave Gent
• Drukker Imprimerie Bietlot, Gilly
• Vormgever Image-Inn VOF
• NUR 718
• Pagina’s 208

Toen ik laatst een paar honderd euro uit gaf in een boekhandel hier in Leiden heb ik dit boek al zien staan, maar het zat in plastic. Vervolgens, op bezoek bij een lid van onze Haagse Theosofische loge, liet zij me dit boek zien. Haar Bijbel zei ze.

Tja – en al lezend: al mijn medische klachten van het afgelopen jaar opzoekend kwam er een brok in mijn keel. Emoties die bij die hernia hoorden kwamen er uit. Die oorontstekingen, die jeukerige neus.

Op weg naar huis gelijk langs die boekhandel en ‘De Sleutel tot Zelf-Bevrijding’ van Christiane Beerlandt in huis gehaald. Het is het soort boek waarvan je verwacht dat het in de jaren 60 geschreven is, maar het is van 1992. Intussen in zijn 14e druk.

En terecht.

De scepticus in mij zegt dat het niet meer is dan wat psychobabbel rond de logische associaties met ziekten. Tja, maar dat doet niets af aan het feit dat dit boek me geholpen heeft een knoop door te hakken (gisteren) waar ik al maanden tegenaan hik. Het doet niets af aan het feit dat, zelfs in onze tijd met een hele goede medische stand, ziekten op zijn minst ook een psychologische kant hebben: en die aanspreken is een hele kunst. Zeker als je middenin die ziekte zit.

Ik heb altijd last gehad van psychosomatische ziektebeelden. Vroeger had dat de vorm van een weekendje op de bank liggen, of een flauwte af en toe. Naar de normen van doctoren behoorlijk gezond dus: die flauwtes hielden op en af en toe verkouden verschijnt niet eens op de radar van de huisarts.

De positieve kant is dat als het emotioneel niet goed met me gaat, mijn lichaam dat heel snel aan geeft. De kans dat ik mezelf voorbij loop is dus, riep ik weleens, niet zo heel groot.

En toch is dat wat ik de afgelopen drie jaar gedaan heb, concludeer ik terugkijkend. En mijn lichaam gaf dat inderdaad aan: van huidallergie en infectie, (gelukkig tijdelijk) tot chronisch opgezwollen klieren in mijn neus. En als gevolg daarvan regelmatig oorontstekingen, drie de afgelopen 12 maanden (kunnen er ook meer zijn). En als klap op de vuurpijl een hernia twee maanden geleden. Die is gelukkig grotendeels over intussen, maar ik ben wel heel erg met mijn lichaam geconfronteerd de afgelopen tijd.

Ik ben dan zo dat ik braaf doktersadvies op volg, maar ondergronds hebben al deze zaken natuurlijk ook een psychische betekenis.

Christianne Beerlandt weet die betekenis niet alleen te duiden, maar ook de transformatie aan te geven die nodig is om er door te komen.

Misschien is het niet meer dan een vorm van betekenis geven, troost, steun aan mensen die het hard nodig hebben. Misschien wordt het in de toekomst zodanig een religie dat het verstikkend gaat werken, maar Christiane probeert daarop alvast vooruit te lopen door te zeggen:

Tenslotte, laat dit boek als een ‘Sleutel’ fungeren, maar hou hem niet vast. Ga door, leer zelf, en wees je eigen meester. Grijp nooit een richtingaanwijzer vast, je kan er alleen dankbaar gebruik van maken om sneller op jouwlevensspoor te geraken. (p. 8 )

En, gelukkig, geeft Christiane meerdere malen in dit boek aan dat je OOK gewoon naar de dokter moet gaan voor serieuze klachten.

• De Sleutel tot Zelf-Bevrijding: Encyclopedie van de psychosomatiek: Psychologische Oorsprong-en-Oplossing van 1300 ziekten, Christiane Beerlandt
• Auteur: Christiane Beerlandt
• Taal: Nederlands
• Afmetingen: 180x71x248 mm
• Gewicht: 2161 gr
• Druk: 13 (herzien)

Pema Chodron is bekend om haar praktische en psychologische benadering van het (Tibetaans) Boeddhistische pad. In haar boeken neemt ze vaak een of twee begrippen uit die traditie die ze van alle kanten uit werkt.

In Als je wereld instort zijn die begrippen ‘bodhicitta’ en ‘bodhisattva’.

“Bodhicitta bestaat op twee niveaus. Ten eerste is er bodhicitta zonder voorwaarden, een onmiddellijke ervaring van die vrij is van concepten, gedachten en onze gebruikelijke ‘er helemaal in meegaan’-heid. Het is iets enorm Goeds dat we zelfs niet een beetje kunnen benoemen of vastleggen, zoals in je diepste binnenste weten dat je absoluut niets te verliezen hebt. Ten tweede is er relatieve Bodhicitta, ons vermogen ons heart en bewustzijn open te houden voor lijden, zonder ons af te sluiten. (The Places That Scare You: a guide to fearlessness in difficult times, p. 6)

“Weinigen van ons zijn tevreden met je terug trekken uit de wereld en alleen voor jezelf werken. We willen dat onze training zich manifesteert en nuttig is. De bodhisattva-krijger belooft om die reden om wakker te worden, niet alleen voor hemzelf, maar voor het welzijn van alle wezens. (The Places That Scare You: a guide to fearlessness in difficult times, p. 122)

De bronvermelding hier is in het Engels, omdat ik het Engelstalige origineel in handen heb, niet de vertaling. De precieze bewoording hier is dan ook van mij, niet van de officiële vertaler.

In het Tibetaans Boeddhisme wordt lijden getransformeerd door het toe te wijden aan alle lijdende wezens, zodat die minder hoeven lijden. Het grote voordeel van die benadering is dat je niet vast blijft zitten in een gevoel van hoe zielig je zelf bent, maar je lijden in perspectief gaat zien. Tegelijkertijd is het een pad die het lijden niet negeert of onderdrukt: je kunt je lijden alleen maar toewijden aan het verlossen van alle andere wezens als je er niet voor weg loopt.

Pema Chodron’s stijl is heel persoonlijk, heel wijs en heel toegankelijk. Ik zou haar boeken aan raden aan iedereen die serieus met het spirituele pad bezig is, Boeddhist of niet. En ja, dit specifieke boek is natuurlijk bedoeld voor moeilijke tijden.

• Auteur: P. Chodron
• Taal: Nederlands
• Vertaald uit het Engels
• Vertaald door Arya Kiekens
• Afmetingen:136x19x216 mm
• Gewicht: 278 gr
• Druk: 1

Deze bloemlezing van 25 jaar Maitreya Instituut vormt een uitstekende inleiding op het type Boeddhisme dat dit instituut verspreid: Tibetaans Boeddhisme volgens de Gelug school van Lama Tsong Kapa. Deze Gelugpa school is ook bekend van de Dalai Lama, hoewel deze laatste ook opgeleid is volgens de leringen van de andere Tibetaans Boeddhistische scholen.

Het is een fantastisch boek waar je niet zomaar even door heen bent. Elk artikel geeft genoeg stof tot nadenken voor minstens een dag – ik heb er zelf een paar maanden over gedaan om van kaft tot kaft te komen. Dat zegt wat: normaal lees ik nogal snel.

Je zult in dit boek elk belangrijke thema uit het Tibetaans Boeddhisme beschreven vinden: van leren mediteren tot karma, reïncarnatie en bardo (leven na de dood). De filosofische scholen in het Tibetaans Boeddhisme komen langs en daarmee ook een inleiding op de filosofie van de leegte.

Omdat zo’n boek feitelijk onmogelijk te recenseren is zal ik me beperken met citeren tot de onderwerpen die ik zelf als extra interessant aangetekend heb:

Genezen in het Tibetaans boeddhistisch perspectief (Lama Zopa Rinpochee):

 Veel van mijn patiënten ervaren de volgende techniek als krachtig en effectief. Ik vraag ze om zo te denken: “Mogen alle wezens in de hele wereld vrij worden van deze ziekte, pijn of narigheid, doordat ik nu deze ziekte, pijn of narigheid ervaar.” Men neemt dan vrijwillig lijden op zich, opdat anderen er vrij van mogen zijn. Dit komt overeen met de Christelijke gedachte, waarbij men het eigen lijden ziet als het deelnemen aan het lijden van Jezus aan het kruis. Zelfs het sterven kan op deze wijze worden aangewend: “Mogen alle wezens bevrijd worden van angsten en moeilijkheden van het doodsproces, doordat ik nu het sterven ervaar.” (p. 129)

Geluk door gedachtetraining (Geshe Sonam Gyaltsen):

Het boeddhisme ontkent niet het belang van de buitenwereld, zoals comfort en welvaart, maar wijst er op dat de doorslaggevende factor voor geluk in onze eigen geest zit. Of we ons echt gelukkig voelen hangt niet af van de omgeving, maar vooral van onze innerlijke beleving. (p. 220)

Het boeddhisme heeft eigenlijk een vrij optimistische visie. De menselijke geest heeft een heldere lichtnatuur en is alleen tijdelijk oppervlakkig verduisterd. (p. 221)

We kunnen positieve dingen denken in plaats van negatieve dingen. Het is een keuze die we maken, want we kunnen maar één ding tegelijk denken. Een van de dingen waar we aan gewend zijn geraakt is egoïsme, het voor onszelf opkomen. Een positieve gedachte die tegen het egoïsme in gaat is om iets voor iemand anders te doen.(p. 224)

Deze zelfkoesterende houding, die problemen veroorzaakt, ligt niet alleen in de sfeer van bezit, maar ook in het willen regelen van dingen zoals je het zelf graag ziet. Als we bepaalde wensen of ideeën hebben over hoe het zou moeten, dan vinden we onze eigen wensen of ideeën het belangrijkst en veel belangrijker dan die van anderen. Daarom is het al vrij snel ruzie, want die anderen vinden dat ook. (p. 224)

Ik vraag me af, waarom? Thubten Chodron (dit is feitelijk een soort Boeddhistisch FAQ en een hele goede.)

Als mensen lijden door hun eigen negatieve activiteiten, kunnen of moeten we dan iets doen om hen te helpen? 

Jazeker! We weten hoe het is om je ellendig te voelen en dat is precies hoe iemand, die de gevolgen van zijn eigen negatieve activiteiten ervaart, zich voelt. Uit meegevoel en compassie moeten we zeker helpen. Zijn huidige positie is weliswaar veroorzaakt door zijn eigen activiteiten, maar dat betekent niet dat we lijdelijk toezien en zeggen: “Oh, wat jammer. Arme jij. Je had niet zulke ondeugdzame dingen moeten doen.”

Denk niet op een starre manier over karma. Ja, iemand creëert de oorzaak voor een bepaalde ervaring door zijn eigen daden, maar misschien heeft hij er ook wel het karma voor gecreëerd om hulp van ons te ontvangen. (…)

We moeten onze eigen luiheid of onverschilligheid of gehechtheid aan onze superieure positie niet proberen te rationaliseren door oorzaak en gevolg verkeerd te interpreteren. Een gevoel van mededogen en universele verantwoordelijkheid is belangrijk voor onze eigen spirituele ontwikkeling en voor de vrede in de wereld. (p. 398, 399)

Al met al is dit echt het type boek dat je verder helpt bij het begrijpen van de Tibetaanse smaak van het  Boeddhisme. Sommige artikelen zijn diepgaand andere meer oppervlakkig: voor elk wat wils. Veel mensen zullen er jaren mee vooruit kunnen.

• Maitreya Instituut 25 jaar onderricht
• 422 pagina’s
• Uitgeverij Maitreya
• Uitgegeven: augustus 2004
• Redactie: Jan-Paul Kool
• Taal: Nederlands
• Afmetingen: 152x41x231 mm
• Gewicht: 716 gr
• Druk: 1

Je hoeft geen boeddhist te worden of te zijn om te mediteren zoals Zen AuteurThich Nhat Hanhhier in talloze voorbeelden uit het leven van alledag beschrijft. Mediteren is: datgene wat men doet, zo aandachtig mogelijk doen. Aandachtig zijn kan men op ieder moment van de dag, overal en bij iedere handeling.

Het gras wordt groener is dan ook geen leesboek in de gebruikelijke zin, maar een voortdurende aansporing alle gelegenheden die het leven geeft, te gebruiken om in dit ogenblik te leven en niet in het verleden te blijven hangen of alleen maar bezig te zijn met de toekomst. Wie het telkens weer probeert, zonder zichzelf om de oren te slaan wanneer het weer eens niet lukt, zal langzaam maar zeker ervaren hoe kostbaar het leven is, hier en nu.

Met een kort voorbeeld leidt Thich Nhat Hanh dit boek in. Hij laat zien hoe wij onze tijd verspillen door de tijd niet als ‘onze’ tijd te zien, maar als tijd die wij steeds moeten indelen in tijd voor afwassen, tijd voor vrienden, tijd voor kinderen. Hierna laat hij ons door eenvoudige oefeningen inzien dat wanneer wij alle tijd zien als onze tijd, we juist alle tijd van de wereld hebben! Het is niet makkelijk, en een proces van jaren, maar met oefening komen we steeds verder op dat pad. Het boek wordt afgesloten met een aantal Boeddhistischesoetra‘s.

Het gras wordt groener, Thich Nhat Hanh, 136 pagina’s,  Uitgeverij Asoka,  april 2000

In Mindfulness laat Thich Nhat Hanh zien hoe belangrijk het is om aandachtig te leven. Als je bewust leeft, beweegt, eet en met relaties bezig bent, zul je je vanzelf gelukkiger voelen. Met zijn oefeningen in mindfulness leert Thich Nhat Hanh je je geest te trainen om in het moment te leven. De oefeningen verbeteren je concentratie en verschaffen je inzicht, waarmee je je uiteindelijk kunt bevrijden van angst, spanning en boosheid en je het geluk beter kunt ervaren.

Het boek bestaat uit zes hoofdstukken: Dagelijkse oefeningen, Eet oefeningen, Lichamelijke oefeningen, Relatie- en gemeenschaps-oefeningen, Overige oefeningen en Oefenen met kinderen. Hoewel mindfulness oorspronkelijk in het Boeddhisme bedoeld was om tot verlichting te leiden, is de benadering van Thich Nhat Hanh vooral gericht op het verminderen van stress.

Mindfulness is het eerste boek dat alle oefeningen en meditaties van Thich Nhat Hanh bevat die hij samen met zijn meditatie gemeenschap in Frankrijk gedurende 60 jaar heeft ontwikkeld. Met een voorwoord van prof. dr. Anne Speckens.

Mindfulness voor een gelukkig leven, Auteur Thich Nhat Hanh, 160 pagina’s, uitgeverij Bbnc, februari 2010